Egzamin

bianka

Poniżej wstawiam część opracowanych pojęć (tylko pojęć) na egzamin. Reszta będzie później Wink

bianka

Jaskinia- platońka alegoria, w której nasze poznanie zmysłowe porównane zostało do cieni obserwowanych przez więźnia siedzącego w jaskini tyłem do wejścia i patrzącego na przeciwległą ścianę. Na niej widoczne były cienie wędrujących przez jaskninię ludzi; to co człowiek poznaje w świecie zjawiskowym, to są właśnie owe cienie; rzeczywiste byty są poza ludzkim poznaniem.

Socjalizm- (łac. socjalizm- społeczny), zakładany w teorii marksistowsko- leninowskiej ustrój społeczny mający być etapem przejściowym od kapitalizmu do komunizmu; utopie socjalistyczne formułowane były już w starożytności, polegały one na głoszeniu zasad egalitaryzmu, zniesienia niesprawiedliwości społecznej, urzeczywistniania zasad: równości ludzi, braterstwa i wolności; Marks dowodził, że socjalizm nie jest postulatem marzycieli, ale wynikiem obiektywnego rozwoju możliwości produkcyjnych kapitalizmu; że socjalizm nie jest celem, ale środkiem dojścia do komunizmu; socjalizm w swych założeniach znosi prywatną własność środków produkcji; wolny rynek zostaje zastąpiony przez gospodarkę planową, wprowadza zasadę, że praca człowieka jest miernikiem jego udziału w konsumpcji dóbr, ustanawia dyktaturę klasy pracującej, która wykorzystuje państwo do realizacji celów budownictwa socjalistycznego, przekształca dyktaturę w system demokracji socjalistycznej; w sferze socjalnej zasady socjalizmu miały unormować czas pracy, gwarantować wypoczynek i świadczenia socjalne, umożliwić szeroki dostęp do kultury i nauki;

Personalizm- (łac. personalis- osobisty)- określenie kierunków filozoficznych, które zakładają: 1) cała rzeczywistość jest zbiorem osobowości, rozwija się nie według praw przyczynowych, ale celowo; 2) najwyższą wartością świata stworzonego jest człowiek, tj. człowiek jako dusza nieśmiertelna, i z tej racji cała działalność jednostki i społeczeństwa winna być podporządkowana dobru nieśmiertelnemu duszy, tj. zbawieniu; 3) dobro osoby powinno być kierowniczą zasadą życia społecznego.

Guna- (sanskr, nić, cecha, przymiot, zaleta)- w systemie snkhji i jogi oznacza składnik rzeczywistości nie jako część, ale jako natura, sposób, funkcja, właściwość, cecha; w filozofii Wedanty oznacza różne cechy brahmana osobowego.

Antropomorfizm- (gr. anrhropos- człowiek, morphe- forma)- człekokształtność, tendencja do wyobrażania i przedstawiania zjawisko poza ludzkich na wzór ludzki; przejście od zoomorfizmu do antrpomorfizmu w ujmowaniu bogów stanowi religijny wyraz procesu wyzwalania się człowieka spod absolutnego władztwa przyrody; przejaw tendencji do zniesienia dystansu między wierzącym a bogiem.

Ignorancja- (łac. ignorantia -nieznajomość, brak wiedzy, nieuctwo), zawiniony brak wiedzy, którą ktoś mógł zdobyć; niewiedza wynikająca z braku poznania.

Ekstaza- (gr. ekstasis - oddalenie zmiejsca, szaleństwo, bycie na zewnątrz siebie), stan duchowy człowieka, w którym umysł wydaje się opuszczać ciało i uczestniczyć w wyższej, uniwersalnej rzeczywistości.

Hierarchia- (gr. hierarchia - urządnaczelnego kapłana), 1) ustopniowany stosunek wzajemnej nadrzędności i podporządkowania duchownych; 2)całość duchownych kościoła.

Laik- (gr. laikos - ludowy), wierni w Kościele, stan świecki w odróżnieniu od kleru; niewtajemniczeni.

Ad acta- do akt, odłożyć sprawę

Brewe- (łac. breve - krótki), urzędowy dokumant papieski.

Fatalizm- (łac. fatalis - wyznaczony losem), pogląd, którego przedstawiciele są przekonani, że przebieg zdarzeń w przyrodzie i społeczeństwie jest raz na zawsze ustalony przez siły przyrody lub nadnaturalne (fatalizm religijny) i stąd każda działalność człowieka jest z góry skazana na niepowodzenie; człowiek może jedynie podporządkować się owym siłom, fatalizm jest konsekwencją ludzkiej niewiedzy, charakteryzuje go potoczne stwierdzenie: „tak już jest”, które wypowiadane jest w sytuacji, gdy człowiek nie potrafi wyjaśnić sobie określonego zdarzenia.

Kabała- (hebr. quebbel - otrzymać; quabbalah - teoria objawienia), w tradycji żydowskiej tajemnicza interpretacja Biblii.

Realizm- (łac. realis - rzeczywisty), stanowisko w średniowiecznym sporze o uniwersalia głoszące, że pojęciom ogólnym odpowiadają przedmioty ogólne będące samoistnymi, niezmiennymi, wiecznymi bytami; w teorii poznania realizmem określamystanowisko, zgodnie z którym przyjmuje się, że istnieje świat rzeczywisty, materialny, niezależny od poznającego człowieka; świat ten człowiek poznaje i wykorzystuje dla zaspokajania swoich potrzeb; „Wyróżnia się zazwyczaj realizm skrajny, realizm umiarkowany, konceptualizm i nominalizm. Realiści obu autoramentów twierdzą zgodnie, że istnieją powszechniki <<pozaumysłem>>; jednakże według realistów skrajnych istnieją one również i <<pozarzeczami>> (poza desygnatami odpowiedniego terminu ogólnego), gdy realiści umiarkowani dopuszczają tylko istnienie powszechników <<w rzeczach>>. Realizm skrajny przyjęto też nazywać platońskim, umiarkowany -arystotelesowym. Konceptualizm obstaje przy istnieniu powszechników wyłącznie w <<umyśle>>. Nominaliści wreszcie odrzucają zgoła istnienie powszechników”.

Ad verbum- dosłownie.

Byt dla siebie- człowiek świadomy, posiadający „dookreślony” sens swego życia, sprecyzowane cele swej działalności, określone wartości uznane i im podporządkowane myślenie oraz działanie.

Fetyszyzm- trwały i powszechnie obecny element wierzeń pierwotnych występujący także w religiach rozwiniętych, np. kult obrazów, relikwii w chrześcijaństwie; kult przedmiotów materialnych, którym przypisuje się nadnaturalne właściwości; w miejsce naturalnych cech przedmiotu czciciele fetysza widzą w nim tajemnicze siły, które mogą przyczyniać się do skuteczniejszego zaspokojenia ludzkich potrzeb.

Kategoria- (gr. kategoria - sąd,orzeczenie), pojęcie filozoficzne.

Reinkarnacja- (łac. re - z powrotem, incarnatio - wcielenie), ponowne narodziny, ponowne wcielenie się duszy w ciało.

Ad vocem- (łac. ad vocem, ad - do, dop.vocis - głos), w sprawie, właściwie, stosownie.

Byt w sobie- rzeczywistość materialna istniejąca „obok” człowieka i niezależnie od niego.

Filozofia- (gr. philein - lubić, kochać; sophia - mądrość; filosofia - umiłowanie mądrości) jest to historycznie zmienna istotowa całość poglądów człowieka na otaczającą go rzeczywistość; poglądów wyjaśniających istotę, strukturę i sposób istnienia owej rzeczywistości; możliwości jej poznania i przekształcania; poglądów dotyczących sensu bytowania jednostki ludzkiej, społeczeństwa i wartości, ku którym one dążą; w potocznym języku filozofem nazywamy człowieka mądrego, nieprzejmującego się losem, codziennymi drobiazgami, kłopotami, który zawsze w trudnej sytuacji znajduje jakieś wyjście; według Arystotelesa filozofia jest przyjemnością per se (samą w sobie, w czystej postaci); jest poszukiwaniem prawdy; jest poznawaniem istoty rzeczy; jest teoretyczną formą życia; jest jednym z trzech celów życia obok sławy i pieniędzy.

Katolicyzm- (gr. katholikos -powszechny), religia rzymskokatolicka będąca jedną z religii chrześcijańskich; zawiera doktrynę, kult i organizację.

Relatywizm- (łac. relativus - względny), jest to przekonanie o względności i subiektywnym charakterze wiedzy ludzkiej; również jako względne uznaje się normy moralne.

Adwersarz- (łac. adversanius), człowiek nieprzychylnie usposobiony, będący przeciwnego zdania.

Cel- przyszły wyobrażony stan rzeczy

Filozofia człowieka- pojęcie, którym określamy rozważania dotyczące jednostkowego bytu ludzkiego, spraw związanych z istnieniem i doznaniami człowieka, jego stosunku do społeczeństwa, zakresu możliwości i wolności w świecie społecznym; losu jednostki ludzkiej i jej szczęścia, indywidualnych konfliktów i wyborów moralnych, determinant działania oraz zakresu osobistej odpowiedzialności moralnej; istotne miejsce zajmuje w niej koncepcja sensu życia.

Klerykalizm- dążenie do podporządkowania życia społeczno-politycznego, kulturalnego duchowieństwu i Kościołowi; ideałem klerykalizmu jest teokracja, czyli sprawowanie władzy przez kler.

Religia- (łac. religare - więź, związywać), wiara w istnienie sfery sacrum.

Agape- (gr. agape - miłość), uczta pierwotnych chrześcijan o charakterze religijnym; porządek agapy z początku III wieku zawiera: modlitwę wstępną, dziękczynną podczas zapalania świateł, śpiewy psalmów, alleluja, spożywanie poświęconego chleba, wspólny posiłek wiernych, przemówienie biskupa, końcowe śpiewy, modlitwy; obecnie -miłość do Boga i do bliźniego.

Charyzmat- (gr. charisma - dar łaski), oznacza przejaw łaski bożej; rozróżniamy charyzmat osobisty i urzędowy - ten ostatni związany jest z funkcją, stanowiskiem piastowanym przez kogoś w danej wspólnocie religijnej, zaś osobisty jest wynikiem posiadania przez kogoś szczególnych cech osobistych

Filozofia historii- (także historiozofia), dziedzina rozważań filozoficznych podejmująca problemy praw rozwoju historycznego oraz metody ich poznania tych praw.

Komunizm- (łac. communis - wspólny,powszechny), kategoria posiadająca następujące znaczenia: 1) rewolucyjna ideologia partii komunistycznych; 2)ideał formacji społeczno-ekonomicznej stanowiący kolejny etap rozwoju ludzkości, który ma nastąpić po kapitalizmie; w komunizmie ma nastąpić: a) całkowite uspołecznienie środków produkcji; b) zniknięcie społecznego podziału pracy; c)przekształcenie się pracy w twórczą potrzebę życiową; d) taki poziom sił wytwórczych, który umożliwi urzeczywistnienie zasady „od każdego według zdolności, każdemu według potrzeb”; e) zastąpienie państwa społecznym samorządem.

Rzeczywistość- ogół rzeczy i zjawisk istniejących niezależnie od poznającego je podmiotu; wyróżniony tu podmio tjest również elementem rzeczywistości.

Agnostycyzm (gr. agnostos - nie dopoznania, niezrozumiały, niepoznawalny), stanowisko w filozofii uznające ograniczoność zdolności ludzkiego poznania obiektywnej rzeczywistości lub uznające, iż otaczająca człowieka obiektywna rzeczywistość jest tylko częściowo poznawalna, że w swojej istocie jest ona niepoznawalna.

Chiliazm- (gr. Chiliasmos - tysiąc), inaczej milenaryzm; zbiorcza nazwa ruchów społeczno-religijnych opartych na przekonaniu, że powtórne przyjścieChrystusa związane będzie z jego tysiącletnim panowaniem.

Filozofia transcendentalna- filozofia czystej świadomości poszukująca podmiotowych i apriorycznych warunków możliwości istnienia zjawisk i ich poznania (inaczej: warunków transcendencji podmiotu); twórcą był I.Kant, który w konstruowanej teorii poznania starał się określić ostateczne zasady używania rozumu; uznał, że człowiekowi dostępne są tylko kreowane przez niego „przejawy”, „zjawiska” (fenomeny); natomiast noumeny, „rzeczy same w sobie” są niepoznawalne, dlatego metafizyka jest niemożliwa.

Konceptualizm- (łac. conceptus animi -myśl, wyobrażenie), jeden z kierunków w średniowiecznym sporze o uniwersalia, odmiana nominalizmu; pogląd filozoficzny uznający odrębność wiedzy abstrakcyjnej; pojęcia są ogólnymi określeniami rzeczy, nie istnieje odrębna rzeczywistość pojęć ogólnych, istnieją tylko rzeczy jednostkowe; pojęcia ogólne są narzędziami poznania ukazują kilka przedmiotów pod jakimś względem.

Sacrum- świętość, uznanie pewnych zjawisk jako świętych.

Ahinsa (sanskr. a - nie, hinsa, himsa -krzywdzenie, wyrządzanie zła), w religiach hinduskich - termino znaczający zakaz wyrządzania krzywdy ludziom, zwierzętom i wszystkim istotom żyjącym, w tym również roślinom; pojęcie to można odnaleźć w jednej z najstarszych upaniszad (ok. VII w. p.n.e.); zasadniczą rolę odgrywa w buddyzmie, hinduizmie oraz w dźnizmie; wyraża lęk człowieka przed naruszeniem uniwersalnego procesu życia -naruszenie to może wywołać fatalne skutki w życiu sprawcy; z czasem lęk ten legł u podstaw ukształtowania się moralności, której zasady mają zapewnić spokój i bezpieczeństwo; praktycznym przejawem przestrzegania zasad moralnych jest m.in. oddawanie czci krowie i innym zwierzętom; u ascetów ahinsa jest warunkiem rozpoczęcia procesu wyzwolenia -zbawienia, panowania nad sobą, pokonywania namiętności, umiłowania prawdy; w technice jogi ahinsa jest głównym nakazem; przekształciła się również w wiarę w obecność Boga we wszystkim co żyje.

Chrześcijaństwo- nazwa pochodzi od imienia Chrystusa; religia Jezusa Chrystusa; początkowo chrześcijan nazywano: „uczniowie Chrystusa”,„wybrani”, „powołani”, „święci”, nazwą „chrześcijan” dlao kreślenia wyznawców religii chrześcijańskiej posłużono się po raz pierwszy ok. 43roku, w Antiochii; Piotr Aposto łposługuje się tą nazwą jako powszechnie przyjętą; chrześcijaństwo wykształciło się na podstawie judaizmu;o ile w judaizmie główny akcent jest położony na czynności rytualne i studiowanie ksiąg świętych - Talmudu, o tyle w chrześcijaństwie dominujewiara i miłość jako specyficzna postawa duchowa; obecnie w łonie chrześcijaństwa jest wiele wyznań, główne to katolicyzm, protestantyzm i prawosławie.

Hedonizm- (gr. hedone - rozkosz) ,doktryna etyczna głosząca, że przyjemność, rozkosz jest dobrem najwyższym, którego osiąganie jest właściwym motywem działań człowieka.

Konklawe- (łac. conclave -pomieszczenie zamknięte na klucz), zgromadzenie kardynałów w zamkniętej części Watykanu w celu dokonania wyboru papieża.

Sceptycyzm- (gr. skeptikos -rozpatrujący), pogląd filozoficzny negujący możliwości uzyskania przez człowieka obiektywnej wiedzy o świecie.

Akademia- szkoły filozoficznej założonej przez Platona w gaju herosa Akademosa, stąd nazwa (Akademos to imię mitycznego herosa ateńskiego; a grób i sanktuarium znajdowało się w Atenach); Akademia Platońska funkcjonowała do 529 roku, do czasu zamknięcia jej przez Justyniana jako ostatniego ośrodka rozwijającego myślnie chrześcijańską.

Cogito ergo sum- myślę, więc jestem.

Forma i treść- kategorie współ występujące (pojęcia) w filozofii -„formą” określamy strukturę, ogólne zasady konstrukcyjne, trwałą kompozycję, zewnętrzny układ elementów określonego tworu; „treścią określamy całokształt wszystkich oddziaływań wzajemnych pomiędzy elementami bytu materialnego a wywołanymi przez nie zmianami zachodzącymi w danym bycie; będąc strukturą treści, forma jest zawsze wypełniona treścią, a treść jest zawsze uformowana, co znaczy, że nie istnieją jedna bez drugiej.

Konkordat- umowa normująca wzajemne stosunki miedzy Watykanem (Kościołem katolickim) a określonym państwem, zapewniająca Kościołowi określone uprawnienia polityczne, religijne, społeczne, prawne i inne.

Schizma- rozłam w określonym kościele(strony organizacyjnej religii), czyli organizacyjne oddzielenie się określonej grupy wiernych.

Kasia

o zesz.... jak Ty to zrobilas? Razz

bianka

Akatalepsja- (gr. a - przeczenie, katalepsis - ujmowanie), niepojętość świata; niemożliwość odnalezienia kryterium prawdy.

Człowiek- 1) egzemplarz gatunku ludzkiego; 2) zorganizowana całość psychofizyczna i społeczno-kulturowa, na którą składa się różnorodność aspektów i procesów biologicznych, społecznych oraz psychologicznych określających reakcje psychofizyczne jednostki na oddziałujące na nią warunki społeczno-przyrodnicze, którez kolei są kształtowane przez gatunek ludzki.

Formalizm- (łac. formalis - dotyczący kształtu), kierunek epistemologiczno aksjologiczny głoszący, że forma decyduje o wartości ludzkich działań lub wytworów; potocznie: kierowanie się literą prawa.

Kosmogonia- religijna wiedza na temat powstania świata.

Scholastyka- filozofia chrześcijańska średniowiecza; metoda uprawiania nauki, którą cechuje pedanteria słowna, dogmatyzm, autorytaryzm, dedukcyjność.

Akcydentalny- (łac. accidentali -przypadłość, cecha nieistotna), zjawiska lub przypadkowe cechy zjawisk, od których można abstrahować.

Cywilizacja- aspekt kultury obejmujący wiedzę i specyficzne zachowania się ludzi polegające na ciągłym tworzeniu i doskonalącym się wykorzystaniu techniki dla osiągania celów określanych przez kulturę.

Gnoza- (gr. gnosis - wiedza, poznanie), określenie różnych stanowisk filozoficzno-religijnych; pierwotnie oznaczające poznanie prawdy.

Kreacjonizm- (łac. creatio - płodzenie, tworzenie), koncepcja religijna, która głosi, że świat został stworzony przez Boga w skutek celowego i wolnego aktu woli przez wypowiedzenie słowa „fiat” (stań się); w teologii chrześcijańskiej idea kreacjonizmu występuje od św. Augustyna jako „creatio ex nihilo”; w idei tej zawiera się myśl o tym, że dusze są stworzone każdorazowo bezpośrednio i z osobna przez Boga.

Sekularyzacja- zeświecczenie dotyczące: 1) majątku (dóbr) i prerogatyw organizacji religijnych, np.Kościoła; 2) organizacji społeczno-politycznych.
Alienacja- (łac. alienus - obcy, alienatio -wyobcowanie), określenie procesu, w którym człowiek tworzy „coś", następnie ten wytwór usamodzielniając się, wyobcowując się, podporządkowuje sobie swego wytwórcę; rozróżniamy szereg typów alienacji: ekonomiczną, produktu, polityczną, religijną itp.

De facto- w istocie, w rzeczywistości.

Hedonizm- (gr. hedone - rozkosz), doktryna etyczna głosząca, że przyjemność, rozkosz jest dobrem najwyższym, którego osiąganie jest właściwym motywem działań człowieka.

Laicyzacja- zeświecczenie, ogół procesów społecznych powodujących pogłębianie się racjonalistycznych postaw ludzkich.

Sofizm- błędne rozumowanie z intencją wprowadzenia w błąd.

Anamneza- (gr. anamnesis -przypomnienie), poznawanie świata poprzez przypominanie sobie wiedzy, którą człowiek posiadł jeszcze przed urodzeniem się.

Diachronia- (gr. dia - przez, chronos -czas), rozwój rzeczywistości w czasie.

Hermeneutyka- (gr. hermenein -interpretować), teoria o interpretacji znaków; refleksja filozoficzna o symbolach religijnych i o innych formach ekspresji ludzkiej.

Mana- w religiach pierwotnych uznanie siły powodującej istnienie i zmiany w całej rzeczywistości.

Soteriologia- (gr. soteria - ratunek, zbawienie), ogół mitów, wierzeń i doktryn religijnych związanych z pojęciem winy człowieka i odkupienia go przez bóstwa; dział teologii katolickiej traktującej o zbawieniu ludzi przez Chrystusa; społeczeństwo - grupa ludzi żyjąca na określonym terytorium według wspólnych praw, zasad kultury; społeczeństwo jest częścią składową obiektywnej rzeczywistości stanowiącym szczególny układ, w którym żyje jednostka ludzka; układ ten stanowią różne formy życia zbiorowego, które tworzą kulturalne warunki życia ludzkiego.

Antropogeneza- (gr. anthropos -człowiek, genesis - pochodzenie), pochodzenie człowieka; dział antropologii zajmujący się pochodzeniem człowieka.

Dobro wspólne- wartość zbiorowa obejmująca doskonałość wielu osób, którą osiągają one we wzajemnym współżyciu i współdziałaniu poprzez korzystanie z urządzeń społecznych i dóbr kultury.

Hylozoizm- (gr. hyle - materia, zoe -życie), materia jest ożywiona.

Materializm- kierunek filozoficzny uznający materię (byt materialny, świat realny, wszechświat, wszechkosmos, przyrodę, naturę) jako byt, jako to, co istnieje samo z siebie i jest pierwotne (świadomość jest wtórna); wyraża przekonanie, że materia istnieje niezależnie od świadomości i istnieje według określonych praw, które człowiek może poznać i wykorzystywać w swoim działaniu.

Struktura- (łac. structura - budowa), zespół elementów i stosunków między nimi tworzącymi całość, która posiada swoiste dla siebie cechy, odmienne od cech stanowiących ją elementów; całość ta nie jest sumą tworzących ją elementów.

Antropomorfizm- (gr. anthropos-człowiek, morphe - forma), człekokształtność, tendencja do wyobrażania i przedstawiania zjawisk poza ludzkich na wzór ludzki; przejście od zoomorfizmu do antropomorfizmu w ujmowaniu bogów stanowi religijny wyraz procesu wyzwalania się człowieka spod absolutnego władztwa przyrody; przejaw tendencji do zniesienia dystansu między wierzącym a bogiem.

Dusza- pojęcie oznaczające w większości religii bezcielesny i ewentualnie nieśmiertelny element, który stanowi źródło życia ciała i opuszcza je w momencie śmierci; genetycznie jest związane z rozróżnieniem przedmiotów żywych i martwych oraz z przekonaniem, że życie uchodzi z istoty umierającej wraz z ostatnim tchnieniem, stąd powszechne pokrewieństwo etymologiczne nazw oznaczających duszę w różnych językach z określeniami odnoszącymi się do oddychania (pol. dusza, dech,duch; sanskr. Atman; gr. Pneuma; hebr.rauh i nephesz; łac. spiritus itp.); geneza pojęciowa ujawnia się też w wyobrażeniach duszy jako przedmiotu ulotnego i niewidzialnego; czasem pojęcie duszy wiązano z krwią; jej siedliska dopatrywano się w różnych częściach ciała: w głowie, sercu itd.

Historyzm- stanowisko filozoficzne, zgodnie z którym dzieje, świadomość historyczna są konstytutywne wobec człowieka i jego sposobu istnienia oraz poznania świata; społeczeństwo rozwijając się w perspektywie diachronicznej, tworzy coraz więcej faktów, struktur w perspektywie synchronicznej.

Metoda- (gr. methodos - badanie), świadomy sposób postępowania dla osiągnięcia jakiegoś celu; sposób badania rzeczy, zjawisk; ogół reguł postępowania w procesie badawczym.

Sceptycyzm- (gr. skeptikos -rozpatrujący), pogląd filozoficzny negujący możliwości uzyskania przez człowieka obiektywnej wiedzy o świecie.

Antropozofia- (gr. anthropos - człowiek, sofia - mądrość), doktryna, w której uznaje się, że najpełniejszą wiedzę uzyskuje się w wyniku intuicji tajemnej; przyjmowali ją artyści i pedagogowie; doktryna antropozofii formułowana jest na podstawie idei gnostycko-manichejsko-kabalistyczno-indyjsko–chrześcijańskich; zwolennikiem i systematyzorem antropozofii był R.Steiner, który w 1913 roku założył gminę nazywającą się Antropozofia, z ośrodkiem w Dornach k/Bazylei -Nazwę gminy, „Christengemeinschaft" przejął od swego nauczyciela Roberta Zimmermana (1824-1898); centralnym punktem doktryny jest człowiek, którego życie teraźniejsze jest wynikiem wymieszania się treści utrwalonych w życiu przeszłym i przygotowaniem do życia przyszłego; kształcenie, nauczanie jest tworzeniem przez wychowawcę wyższych stanów świadomości, tzw. pierwiastka astralnego.

Dyskursywny- (łac. discursus -omawianie), rozmowy, ich treścią jest rozumowanie, w którym zachowane są etapy metodycznie przemyślane.

Holizm- (gr. holos - cały), przekonanie uznające dominującą rolę całości w tworzeniu teorii określonej rzeczywistości; stanowisko metodologiczne nakazujące rozpatrywanie zjawisk, zwłaszcza społecznych, w ich funkcjonowaniu w układach całościowych.

Monizm- (gr. monos - jedyny), stanowisko filozoficzne głoszące, że wszystkie istniejące zjawiska są formą przejawiania się tego samego, jedynego bytu; monizm materialistyczny uznaje, że bytem tym jest materia, zaś monizm idealistyczny wyraża przekonanie, że jest nim idea.

Schizma- rozłam w określonym kościele (strony organizacyjnej religii), czyli organizacyjne oddzielenie się określonej grupy wiernych.

Antynomia- (gr. anti - przeciw, nomos -prawo, zasada), szczególnego rodzaju sprzeczność występująca wtedy, gdy: 1)wychodząc z ogólnie znanych, prawdziwych twierdzeń i rozumując w sposób ogólnie uznany za poprawny, dochodzi się do negacji którejś z przesłanek; 2) wychodząc z przesłanek o jednakowej wartości, dochodzi się do zdań sprzecznych; 3) warunki realizacji jakiegoś celu wykluczają się, np.paradoks Kleobulasa, który mówił: „jeżeli kłamca mówi, że kłamie, to zarazem kłamie i mówi prawdę”.

Działanie- sposób podmiotowego istnienia objawiający się w postaci wywoływania zmian w określonym celu.

Homo artifex- człowiek artysta.

Monoteizm- wiara w jednego Boga.

Scholastyka- filozofia chrześcijańska średniowiecza; metoda uprawiania nauki, którą cechuje pedanteria słowna, dogmatyzm, autorytaryzm, dedukcyjność.

A priori- (łac. a priori - z założenia poprzedniego, z wcześniejszego, założenia z góry), pojęcie służące do określenia takiej ludzkiej wiedzy, która nie pochodzi z doświadczalnego kontaktu ze światem, ale wynika z właściwości poznającego podmiotu.

Egzystencja- (łac. existere - występować, okazać się, istnieć), w sensie ogólnoontycznym - istnienie; w sensie węższym - istnienie ludzkie; a w ścisłym sensie - sposób bytowania człowieka.

Idealizm- kierunek filozoficzny, którego zwolennicy (idealiści) uznają, że idea (myśl) jest pierwotna, a świat ziemski, materialny wtórny; idealiści wyrażają przekonanie, że tylko idea posiada wartość bytu i dlatego właśnie nią powinien się człowiek interesować.

Neoplatonizm- filozofia powstała w II wieku n.e. w Aleksandrii pod wpływem myśli Platona oraz pogańskiej myśli religijnej. Neoplatonizm postrzegał świat jako hierarchię bytów, które wyłaniają się (emanują) z absolutu - bytu doskonałego, niepoznawalnego rozumowo, który nie jest ani duchem, ani ideą, ale czystą jednością. Z absolutu emanują kolejno coraz mniej doskonałe hipostazy:
*świat ducha, obejmujący dostępne rozumowi idee;
*świat duszy, której częścią są jednostkowe dusze ludzkie;
*świat materii, na której emanacja się kończy.
Światy te są wzajemnie ze sobą powiązane, dzięki czemu możemy odgadnąć ziemską przyszłość za pomocą astrologii i wróżb. Można też poprzez magię wpływać na procesy w wyżej położonych światach. Neoplatonizm wywiódł nową etykę, która opiera się na myśli, że jak dusza ludzka zmuszona jest przez wcielenie, to znaczy narodziny w ciele, zejść do najniższego świata, popadając w grzech, tak może ona przebyć drogę powrotną w kierunku absolutu. Do tego celu służyły specjalne rodzaje cnoty: oczyszczające i upodabniające dusze do Boga (uświęcające). Jamblichos dodał do nich cnoty kontemplacyjne i paradygmatyczne. Syntezę etyki neoplatońskiej dał Proklos w nauce o Erosie, Prawdzie i Wierze. Eros - miłość do wyższego bytu - przygotowuje do poznawania Prawdy, Prawda doprowadza duszę do Wiary, a Wiara kończy wszelkie poznanie: dusza staje się pochłonięta przez to, co najdoskonalsze i w tym stanie spoczywa w milczeniu. To jest kres wszelkiego wysiłku i wszelkiego poznania.

Tabula rasa- czysta, niezapisana tablica, karta.

Aprioryzm- (łac. a priori - z założenia), stanowisko filozoficzne głoszące, że człowiek poznaje świat niezależnie od doświadczenia, lub że można przyjąć pewne stwierdzenia, nie odwołując się do doświadczenia.

Egzystencjalizm- (łac. existens -istniejący), doktryna filozoficzna, która koncentruje się na człowieku rozpatrując go w konkretnej realności, w jego „rzuceniu” w życie społeczne; istotę człowieka określa życie; egzystencja poprzedza esencję.

Idealizm obiektywny- kierunek filozoficzny, w którym idea (jedyny byt) istnieje obiektywnie, tj. niezależnie od ludzkiego chcenia; człowiek może jedynie poznawać ów byt idealny (np.bóg, duch, absolut, demiurg, logos, jednia, itp.), ale nigdy go do końca nie pozna.

Obyczaj- charakterystyczna i powszechna w danej grupie społecznej prawidłowość zachowaniowa; ustalony typ lub wzór oraz określenie pewnych reguł wyznaczających sposób zachowania.

Teizm- (gr. theos - bóg), forma wiary religijnej przyjmująca istnienie jednego boga osobowego, znajdującego się pozanami poza i ponad przyrodą, będącego stwórcą świata i sprawującego nad nim kierownictwo opatrznościowe.

bianka

Arbitralny- (łac. arbitralis - właściwy rozjemcy), samowolny, bezwzględny.

Idealizm subiektywny- kierunek filozoficzny, którego przedstawiciele twierdzą, że jedynym bytem wartym poznania są wrażenia, postrzeżenia, wyobrażenia, myśli, a więc przejawy psychiki ludzkiej; wszystko inne, co istnieje, jest pochodne, wtórne.

Okazjonalizm- (łac. occasio -sposobność), wszystkie przyczyny dające się stwierdzić w rzeczywistościsą „okazją”, poprzez którą Bóg -prawdziwa przyczyna - objawia swoją moc i siłę; dzieje się tak, bo dusza i ciało jako dwie odrębne substancje nie mogą na siebie oddziaływać; doświadczany związek jest pozorem, w rzeczywistości to Bóg „z okazji” ruchów ciała wywołuje zmiany w duszy.

Tanatologia- (gr. thanatos - śmierć), nauka o obumieraniu.

Archetyp- (gr. archetypon - oryginał, dzieło autentyczne), dzieło autentyczne, model, który jest prawzorem dla urzeczywistnienia dzieła duchowego lub materialnego, termin ten stosował Platon.

Eklektyzm- (gr. eklektikos -wybierający, wybrać, wybiórczość), nazwa systemu teoretycznego łączącego ze sobą różne elementy pochodzące z odmiennych systemów; w filozofii eklektyzm przejawia się w postaci łączenia różnych, nierzadko przeciwstawnych teorii w jedną całość; metoda, polegająca na zapożyczaniu od kilku doktryn zasad, które złożone w całość tworzą system.

Ideał- (gr. idea - kształt, wzór, przedstawienie), coś lub cechy, atrybuty kogoś lub czegoś, które czynią zadość wymaganiom człowieka, są uznane za wyraz jakiejś doskonałości i do osiągnięcia których człowiek dąży.

Panlogizm- stanowisko filozoficzne tłumaczące, że wszystko to, co jest realne, jest poznawane rozumowo.

Teologia- (gr. theos - bóg, logos - nauka), nauka o bogu.

Argument- twierdzenie przytaczane na poparcie tezy, służące uzasadnieniu tezy; przesłanka w rozumowaniu.

Ekskomunika- (łac. excomunikare -wyłączanie ze społeczności), kara kościelna pozbawiająca ukaranego praw uczestniczenia w życiu Kościoła, a więc przyjmowania sakramentów, udziału w nabożeństwach oraz sprawowania urzędów kościelnych.

Irracjonalizm- (łac. irrationalis -nierozumowy), pojęcie, oznaczając etaką doktrynę filozoficzną, w której odrzuca się racjonalne poznawanie rzeczywistości; poznawaniu racjonalnemu przeciwstawia się kontemplację, intuicję (przeczucia), instynkt lub wiarę w siły nadprzyrodzone.

Panteizm- (grec. pan - wszystko; theos -bóg), pogląd głoszący jedność Boga i przyrody.

Totemizm- forma religii pierwotnej, oparta na wierze w pochodzenie plemienia, rodziny od wspólnego przodka - opiekuna, którym jest jakieś zwierzę; związek wierzących ze zwierzęciem posiada charakter tajemny i polega na wzajemnej pomocy.

Argumentum ad auditorem- argument odwołujący się do słuchacza; odwołanie się na przykład do uczuć słuchacza, najczęściej w formie pytania retorycznego w celu demagogicznego przekonania go do jakiejś tezy.

Eksperyment- (łac. experimentum -próba, doświadczenie), dowolne powtarzanie wywołanego zjawiska i wpływanie na jego przebieg w warunkach kontrolowanych, świadomie modyfikowanych w celu przeprowadzenia systematycznej obserwacji.

Hipoteza- (gr. hypothesis -przypuszczenie), prawda możliwa, ale jeszcze nie dowiedziona; wstępne badania określonego zjawiska pozwalają przyjąć określoną hipotezę; nie jest ona jeszcze prawdą, bo została sformułowana na podstawie wstępnych wyników badawczych.

Konieczność- coś czego nie da się uniknąć lub coś bezwzględnie potrzebne; to, co musi zaistnieć, co jest konieczne, nieodzowne, nieuniknione, cecha charakteryzująca przebieg zjawisk i zdarzeń oraz ich wzajemne związki wyznaczone przez prawa rozwoju rzeczywistości polegające na nieuchronnych prawidłowościach.

Panteon- zespół bogów w religii politeistycznej, często uszeregowanych hierarchicznie; w politeizmie bogowie występują względem siebie jako członkowie rodziny, na wzór rodzin ludzkich.

Argumentum ad hominem- (łac.argumentum ad hominem - argument do osoby, do człowieka, z którym toczy się spór), metoda argumentowania, w której na potwierdzenie własnego stanowiska używa się racji przeciwnika; na przykład, jeżeli przeciwnik broni samobójstwa, to pytamy: „To dlaczego sam się nie powiesisz?”(Schopenhauer).

Empiryzm- (gr. empeiros -doświadczony), ogół metod poznania rzeczywistości: obserwacja, doświadczenie, eksperyment itp., których istotą jest bezpośredni kontakt poznającego z rzeczywistością poznawaną; rozróżniamy: empiryzm teoriopoznawczy - uznający doświadczenie jako jedyne źródło wiedzy o świecie; empiryzm metodologiczny - doświadczenie jest jedyną podstawą oceny zdań naukowych; empiryzm genetyczny -doświadczenie jest jedynym źródłem wiedzy.

Formalizm- (łac. formalis - dotyczący kształtu), kierunek epistemologiczno aksjologiczny głoszący, że forma decyduje o wartości ludzkich działań lub wytworów; potocznie: kierowanie się literą prawa.

Konklawe- (łac. conclave -pomieszczenie zamknięte na klucz), zgromadzenie kardynałów w zamkniętej części Watykanu w celu dokonania wyboru papieża.

Wolność- panowanie człowieka nad swoim losem i nad życiem społecznym poprzez poznanie obiektywnych praw i ich urzeczywistnianie praw.

Argumentum ad persona- argument adresowany do osoby; chwyt sprowadzający się do wprowadzenia do wypowiedzi, przemówienia, wykładu, fikcyjnej osoby - przeciwnika i ośmieszania jej przed słuchaczami przez wykpienie lub wytknięcie wad.

Epifenomem- (gr. epi - przy, na; fenomen - zjawisko), zjawisko wtórne towarzyszące podstawowym zjawiskom.

Etyka- (gr. ethikos od ethos - obyczaj, charakter), dział filozofii zajmujący się problemami moralności; nauka o moralności.

Prawda- zgodność zmieniających się ludzkich myśli, sądów i wyobrażeń wraz ze zmieniającą się rzeczywistością.

Wyrażać- przedstawiać jakiś znak, który prezentuje sobą określone przeżycie osoby, która ów znak wytwarza; wyrażanie bezpośrednie; z pośrednim wyrażaniem mamy do czynienia wtedy, kiedy posługujemy się znakami językowymi ze względu na określoną umowę językową, np. słowo „tak” w języku polskim wyraża zgodę na zgłoszoną propozycję, zaś w języku duńskim jest równoznaczne z polskim słowem „dziękuję”.

Atman- (sanskr. dusza, duch, dech), w upaniszadach występuje jako podmiot widzenia, słyszenia i myślenia, jako „kierownik wewnętrzny” w człowieku i zwierzęciu; element nieśmiertelny, podlega cierpieniu i radości, ale tylko wtedy, gdy przebywa w ciele; będąc poza ciałem jest absolutnie szczęśliwy; z czasem atman stał się zasadą świata, źródłem wszystkiego, wszystkich istot, w tym również bogów; utożsamiany z Absolutem; jaźń, istota osobowości człowieka; w kulturze europejskiej tożsamy z duszą, duchem, a zatem z czymś, co nie ulega przemianom w zmieniającym się świecie.

Esencja- (łac. essentia - istota, byt), istota rzeczy, ogół cech konstytutywnych, istotowych.

Hic Rhodos hic salto- tu Rodos, tu skacz; nie opowiadaj, pokaż co potrafisz.

Istota i zjawisko- dwie współwystępujące w filozofii kategorie; „istotą” określa się wewnętrzne trwałe związki - to, co powtarzalne w badanej rzeczywistości; „zjawiskiem” oznacza się zewnętrzną, zmienną stronę badanej rzeczywistości.

Nota bene- zauważ dobrze.

Podmiot- człowiek posiadający umysł poznający; jest sprawcą i jest odpowiedzialny za czyny

Joga- (sanskr yoga - zaprzężenie, ćwiczenie, trening), technika opanowywania zmysłów, swoista kultura fizyczna, której uprawianie ma na celu osiągnięcie stanu doskonałości duchowej połączonej z cudownymi zdolnościami zapewniającymi ostatecznie zbawienie; w ćwiczeniach wielką rolę odgrywa sterowanie oddechem, ćwiczenie różnych pozycji ciała (jest ich ok. 84), koncentracja wzroku i słuchu, pogrążanie się w medytacji

Ontogeneza- (gr. on; w dopełniaczu ontos - byt; genesis - powstawanie), indywidualny rozwój organizmu obejmujący zmiany od chwili zapłodnienia do końca życia.

Transcendentalny- poznawany dzięki sądom a priori, bez konieczności udziału doświadczenia.

Wolnomyślicielstwo- postawa intelektualna wroga wszelkim dogmatom, głównie religijnym, polegająca na racjonalistycznym traktowaniu wszelkich twierdzeń

Kreacjonizm- (łac. creatio - płodzenie, tworzenie), koncepcja religijna, która głosi, że świat został stworzony przez Boga w skutek celowego i wolnego aktu woli przez wypowiedzenie słowa „fiat” (stań się); w teologii chrześcijańskiej idea kreacjonizmu występuje od św. Augustyna jako „creatio ex nihilo”; w idei tej zawiera się myśl o tym, że dusze są stworzone każdorazowo bezpośrednio i z osobna przez Boga.

Epistemologia-(gr. episteme - wiedza, logos nauka), nauka o wiedzy; termin używany zamiennie z gnoseologią (teorią poznania) na określenie jednego z działów filozofii, w którym umieszcza się rozważania dotyczące procesów zdobywania przez ludzi wiedzy o świecie, o przedmiocie, treści, sposobach, granicach i kryteriach ludzkiego poznania

Mana- w religiach pierwotnych uznanie siły powodującej istnienie i zmiany w całej rzeczywistości

Profan- (łac. profanus - człowiek niepoświęcony; od pro – przed; farum -świątynia), w starożytnym Rzymie nazywano tak osobę niedopuszczoną do tajemnic religijnych; człowiek poza religią; współcześnie: człowiek nie mający wystarczającej wiedzy, nieuk, ignorant.

Reifikacja-urzeczowienie.

Emanacja- (łac. emanatio - wypływ), proces wyłaniania się w hierarchii doskonałości kolejnych postaci bytu niższego z bytu wyższego.

Holizm- (gr. holos - cały), przekonanie uznające dominującą rolę całości w tworzeniu teorii określonej rzeczywistości; stanowisko metodologiczne nakazujące rozpatrywanie zjawisk, zwłaszcza społecznych, w ich funkcjonowaniu w układach całościowych.

Istota- esencja, natura, właściwość jakiejś rzeczy, bytu stanowiąca jej treść.

Prawo- w rozumieniu empirycznym jest twierdzeniem ogólnym wystarczająco zweryfikowanym orzekającym o związkach i prawidłowościach występujących w otaczającej nas rzeczywistości.

Sacrum- świętość, uznanie pewnych zjawisk jako świętych

bianka

Ahinsa- (sanskr. a - nie, hinsa, himsa -krzywdzenie, wyrządzanie zła), w religiach hinduskich - termin oznaczający zakaz wyrządzania krzywdy ludziom, zwierzętom i wszystkim istotom żyjącym, w tym również roślinom; pojęcie to można odnaleźć w jednej z najstarszych upaniszad (ok. VII w. p.n.e.); zasadniczą rolę odgrywa w buddyzmie, hinduizmie oraz w dźnizmie; wyraża lęk człowieka przed naruszeniem uniwersalnego procesu życia -naruszenie to może wywołać fatalne skutki w życiu sprawcy; z czasem lęk ten legł u podstaw ukształtowania się moralności, której zasady mają zapewnić spokój i bezpieczeństwo; praktycznym przejawem przestrzegania zasad moralnych jest m.in. oddawanie czci krowie i innym zwierzętom; u ascetów ahinsa jest warunkiem rozpoczęcia procesu wyzwolenia -zbawienia, panowania nad sobą, pokonywania namiętności, umiłowania prawdy; w technice jogi ahinsa jest głównym nakazem; przekształciła się również w wiarę w obecność Boga we wszystkim co żyje.

Cywilizacja- aspekt kultury obejmujący wiedzę i specyficzne zachowania się ludzi polegające na ciągłym tworzeniu i doskonalącym się wykorzystaniu techniki dla osiągania celów określanych przez kulturę.

Do ut des- daję (Ci), abyś i ty dał (mnie); zasada modlitwy.

Filogeneza- (gr. fyle - pień, ród, pokolenie, rasa; genesis - powstanie), proces powstawania nowych linii rozwojowych form żywych od pni form już istniejacych.

Homo demon- człowiek szalony

Akademia- (gr. akademeia - akademia), nazwa szkoły filozoficznej założonej przez Platona w gaju herosa Akademosa, stąd nazwa (Akademos to imię mitycznego herosa ateńskiego; a grób i sanktuarium znajdowało się wAtenach); Akademia Platońska funkcjonowała do 529 roku, do czasu zamknięcia jej przez Justyniana jako ostatniego ośrodka rozwijającego myśl niechrześcijańską.

Alienacja- (łac. alienus - obcy, alienatio -wyobcowanie), określenie procesu, w którym człowiek tworzy „coś", następnie ten wytwór usamodzielniając się, wyobcowując się, podporządkowuje sobie swego wytwórcę; rozróżniamy szereg typów alienacji: ekonomiczną, produktu, polityczną, religijną itp.

Formalizm- (łac. formalis - dotyczący kształtu), kierunek epistemologiczno aksjologiczny głoszący, że forma decyduje o wartości ludzkich działań lub wytworów; potocznie: kierowanie się literą prawa

De facto- w istocie, w rzeczywistości

Hedonizm- (gr. hedone - rozkosz), doktryna etyczna głosząca, że przyjemność, rozkosz jest dobrem najwyższym, którego osiąganie jest właściwym motywem działań człowieka.

Istota- esencja, natura, właściwość jakiejś rzeczy, bytu stanowiąca jej treść.

Byt- pojęcie używane w filozofii dla określenia tego, co jest i istnieje samo z siebie.

Osobowość- zespół względnie trwałych, choć stale zmieniających się, swoiście ustrukturalizowanych cech psychicznych jednostki warunkujących jej ustosunkowanie się do rzeczywistości

Personalizm- (łac. personalis - osobisty), określenie kierunków filozoficznych, które zakładają: 1) cała rzeczywistość jest zbiorem osobowości, rozwija się nie według praw przyczynowych, ale celowo; 2) najwyższą wartością stworzonego świata jest osoba, tj.człowiek jako dusza nieśmiertelna i z tej racji cała działalność jednostki i społeczeństwa winna być podporządkowana dobru nieśmiertelnemu duszy, tj. zbawieniu;3) dobro osoby powinno być kierowniczą zasadą życia społecznego.

Perypatetyzm- (gr. peripatetikos -przechadzający się), szkoła filozoficzna założona przez Arystotelesa; nazwa wywodzi się stąd, że Arystoteles miał zwyczaj przechadzania się po ogrodzie, (w którym mieściła się szkoła - liceum), prowadząc dysputy filozoficzne.

Palingeneza- (gr. palin - od nowa; genesis - narodziny), odrodzenie; pojęcie używane przez filozofów dla oznaczenia periodycznej śmierci i narodzin takich samych zdarzeń.

Panteizm-(grec. pan - wszystko; theos -bóg), pogląd głoszący jedność Boga i przyrody.

Irracjonalizm- (łac. irrationalis -nierozumowy), pojęcie, oznaczające taką doktrynę filozoficzną, w której odrzuca się racjonalne poznawanie rzeczywistości; poznawaniu racjonalnemu przeciwstawia się kontemplację, intuicję (przeczucia), instynkt lub wiarę w siły nad przyrodzone.

Życie-sposób istnienia rzeczywistości społeczno-przyrodniczej

Utylitaryzm- pogląd filozoficzny w etyce głoszący, że pożyteczne jest to, co przynosi najwięcej szczęścia.

Karma- w buddyzmie, hinduizmie i innych religiach dharmicznych jest to przyczyna - rozumiana w sensie prawa przyczyny i skutku. Filozoficzne wyjaśnienie karmy różni się pomiędzy tradycjami, jednak główna idea głosi, że czyny tworzą przyszłe doświadczenia i przez to każdy jest odpowiedzialny za własne życie, cierpienie i szczęście jakie sprowadza na siebie i innych.

Manicheizm- religijne wyobrażenie o istnieniu odwiecznych pierwiastków dobra i zła, które nieustannie walczą ze sobą; rozwinął się na podstawie religii zaratustranizmu, a szczególnie obecnego w nim boju toczonego między światłem a ciemnością, dobrem a złem; pierwiastki te są wieczne i zaciekle zwalczające się; w królestwie dobra i światłości jedynym panem jest Bóg, natomiast w królestwie ciemności i zła nieograniczoną władzę ma szatan; temu kosmicznemu dualizmowi odpowiada dualizm duszy człowieka - dusza dobra walczy z duszą złą; toczona walka skończy się kataklizmem, a wszechświat spłonie w ogniu oczyszczającym.

Mesjanizm- nazwa częstych w dziejach ruchów religijno-społecznych wyrażających dążenia wyzwoleńcze, polityczne, narodowe lub społeczne, a występująca wśród ludów, które utraciły swoją niepodległość (dawny Izrael, Polska, Indianie); istotą mesjanizmu jest: 1) wyczekiwanie nowego okresu dziejów, który przyniesie radykalną odmianę losów danego narodu; 2)zainaugurowanie owej epoki przez jej sprawcę - Mesjasza; 3) wiara w istnienie od tej pory Królestwa Bożego na ziemi, mającego trwać określoną liczbę lat, np.1000 - millenaryzm.

Prawo- w rozumieniu empirycznym jest twierdzeniem ogólnym wystarczająco zweryfikowanym orzekającym o związkach i prawidłowościach występujących w otaczającej nas rzeczywistości

Predestynacja- (łac. predestinatio -przeznaczenie, fatum), przekonanie religijne, że los pośmiertny człowieka -zbawienie lub potępienie - jest z góry ustalony przez wolę i łaskę Boga.

Intencjonalny- aktywny stosunek umysłu do przedmiotu wiedziony jakimś celem, zamiarem; umysł konstytuuje sens przedmiotu; w każdym przedmiocie jest obecność umysłu (Husserl).

Konieczność-coś czego nie da się uniknąć lub coś bezwzględnie potrzebne; to, co musi zaistnieć, co jest konieczne, nieodzowne, nieuniknione, cecha charakteryzująca przebieg zjawisk i zdarzeń oraz ich wzajemne związki wyznaczone przez prawa rozwoju rzeczywistości polegające na nieuchronnych prawidłowościach

Prozelityzm- dążenie wyznawców jednej religii do pozyskania nowych wyznawców.

Solipsyzm- (łac. solus – sam; jeden, ipse- sam), skrajna forma idealizmu subiektywnego, według którego niewątpliwą realnością jest jedynie myślący podmiot

Soteriologia- (gr. soteria - ratunek, zbawienie), ogół mitów, wierzeń i doktryn religijnych związanych z pojęciem winy człowieka i odkupieniago przez bóstwa; dział teologii katolickiej traktującej o zbawieniu ludzi przez Chrystusa; społeczeństwo - grupa ludzi żyjąca na określonym terytorium według wspólnych praw, zasad kultury; społeczeństwo jest częścią składową obiektywnej rzeczywistości stanowiącym szczególny układ, w którym żyje jednostka ludzka; układ ten stanowią różne formy życia zbiorowego, które tworzą kulturalne warunki życia ludzkiego.

Anima vilis- (łac. anima - dusza, vilis -tani), nędzna istota, podła dusza.

Apologetyka- (gr. apologetikos -broniący), dział teologii poświęcony obronie podstawowych prawd danej religii; apologetyka chrześcijańska ma na celu rozumowe uzasadnienia dogmatów religijnych oraz interpretację Pisma św. i tradycji, a także ich obronę przed zarzutami innych wyznań i przed krytyką świecką, racjonalistyczną

Encyklika- (gr. enkykliklos - okólnik, pismo wędrujące), list otwarty papieża do całego Kościoła katolickiego jednego lub kilku krajów w sprawach doniosłej wagi. Różni się od bulli swoim ogólniejszym charakterem. Tytuł tworzy się od pierwszych słów.

Estetyka-(gr. aisthetikos - odczuwający wrażenie zmysłowe, nauka o zmysłach), dział filozofii zajmujący się pięknem i przeżyciami ludzkimi z nim związanymi lub filozoficzną teorią sztuki jako specyficzną formą ludzkiej działalności.

Joga- (sanskr yoga - zaprzężenie, ćwiczenie, trening), technika opanowywania zmysłów, swoista kultura fizyczna, której uprawianie ma na celu osiągnięcie stanu doskonałości duchowej połączonej z cudownymi zdolnościami zapewniającymi ostatecznie zbawienie; w ćwiczeniach wielką rolę odgrywa sterowanie oddechem, ćwiczenie różnych pozycji ciała (jest ich ok. 84), koncentracja wzroku i słuchu, pogrążanie się w medytacji.

Tolerancja- uznanie i umiejętność pogodzenia się z tym, że inni mogą mieć odmienne poglądy, inaczej żyją ,postępują, przyjmują inne wartości.

Predestynacja-(łac. predestinatio -przeznaczenie, fatum), przekonanie religijne, że los pośmiertny człowieka -zbawienie lub potępienie - jest z góry ustalony przez wolę i łaskę Boga.

Humanizm- (łac. humanus - ludzki), filozoficzny, literacki i artystyczny nurt epoki Odrodzenia przeciwstawiający scholastycznej filozofii oraz w ogóle kulturze średniowiecznej, religijnej zainteresowanie człowiekiem, jego ziemskim życiem i szczęściem indywidualnym; współcześnie pojęciem tym określa się koncentrację zainteresowań na sprawach ludzkich; szacunek dla godności człowieka, troska o wolność, szczęście i swobodny rozwój.

Gnoza-(gr. gnosis - wiedza, poznanie), określenie różnych stanowisk filozoficzno-religijnych; pierwotnie oznaczające poznanie prawdy.

En bloc-całkowicie, w całości, ogółem.

Ignorancja-(łac. ignorantia -nieznajomość, brak wiedzy, nieuctwo), zawiniony brak wiedzy, którą ktoś mógł zdobyć; niewiedza wynikająca z braku poznania.

Materializm- kierunek filozoficzny uznający materię (byt materialny, świat realny, wszechświat, wszechkosmos, przyrodę, naturę) jako byt, jako to, co istnieje samo z siebie i jest pierwotne ( świadomość jest wtórna); wyraża przekonanie, że materia istnieje niezależnie od świadomości i istnieje według określonych praw, które człowiek może poznać i wykorzystywaćw swoim działaniu

Noumen- (gr. nooumenon - myślane), w filozofii Kant nazwał tak przedmiot, jaki jest on sam w sobie, nieuchwytny dla doświadczenia, a więc w ogóle niepoznawalny; świat noumenów może być tylko przedmiotem moralnego postulatu.

Fenomen- (gr. phainomenon, odfphainomai - pojawiam się),zjawisko, przejaw rzeczy

Profan- (łac. profanus - człowiek niepoświęcony; od pro – przed; farum -świątynia), w starożytnym Rzymie nazywano tak osobę niedopuszczoną do tajemnic religijnych; człowiek pozareligią; współcześnie: człowiek niemający wystarczającej wiedzy, nieuk, ignorant.

Abstrakt- (łac. abstractio - odciągnięcie, oderwane), to, co jest oddzielone, rozpatrywane w oderwaniu; abstrakty przedstawia się w postaci pojęć ogólnych, które wyrażają to, co wspólne dla danego zbioru konkretów; powszechniki.

Finalizm- (łac. finis - koniec, cel), postawa filozoficzna wyrażająca przekonanie, że procesy zachodzące w przyrodzie i społeczeństwie podporządkowane są z góry określonym celom.

Hipoteza- (gr. hypothesis -przypuszczenie), prawda możliwa, ale jeszcze nie dowiedziona; wstępne badania określonego zjawiska pozwalają przyjąć określoną hipotezę; nie jest ona jeszcze prawdą, bo została sformułowana na podstawie wstępnych wyników badawczych.

Idea- (gr. idea - wyobrażenie), myśl, pojęcie, jakie umysł tworzy, odnosząc się do określonej rzeczywistości. U Platona idea to przedmiot niepostrzegalny zmysłowo, dający się umysłowo uprzytomnić; przedmiot niezmierny, niezależny od zmian, przedmiotów zmysłowo postrzegalnych, które w nim biorą swój udział.

Ontogeneza- (gr. on; w dopełniaczu ontos - byt; genesis - powstawanie), indywidualny rozwój organizmu obejmujący zmiany od chwili zapłodnienia do końca życia

bianka

No i to juz wszystkie pojęcia Wink

AgataAb · Dołączył: 11 Mar 2011

Boże, jesteś wielka Smile

xxx

Potwierdzam, nie wierzę w to co widzę Smile

natka

Podzielmy sie zestawami i wspólnie je opracujemy:)
Niech kazdy opracuje po 2 zestawy;;D

PortugaL17

ok ja 1 i 2 zrobie

magdalenka

3 i 4

bianka

to ja chce 7 i 8 Wink

tylko ktos musi wziasc 5 i 6 ;/ jezeli cos znajde na te zestawy to wstawie Wink

monia

ZESTAW 2
1.Istota człowieka
Człowiek – egzemplarz gatunku ludzkiego; zorganizowana całość psychofizyczna i społeczno – kulturowa , na którą składa się różnorodność aspektów i procesów biologicznych, społecznych oraz psychologicznych określających reakcje psychofizyczne jednostki na oddziałujące na nią warunki społeczno – przyrodnicze, które z kolei są kształtowane przez gatunek ludzki;

ZESTAW 6.
1.Opisz myślenie potoczne.
Doświadczenie potoczne jest elementarną warstwą praktyki. Elementy myślenia potocznego: naturalne, konkretne twierdzenia obrazujące postawę realistyczną przyjęta postawa realistyczna wyrażana w formie zasad zdrowego rozsądku przekonania tymczasowe, osobiste, formułowane na podstawie doświadczeń jednostkowych przekonania niespójne, przemieszane z przesądami i uprzedzeniami myślenie życzeniowe i wiara wiedza zbiorowa, utrwalona i przekazywana z pokolenia na pokolenie wiedza przemieszana z myśleniem religijnym wieloznaczność pojęć, ich niejasność i ogólność konkretyzowana za pomocą jednostkowego doświadczenia. Z myśleniem potocznym ściśle związana jest kategoria “zdrowy rozsądek" wyrażająca działanie i poznanie przednaukowe, w którym świat jest dostępny naszemu poznaniu i działaniu. jest to wiedza tworzona na podstawie intuicyjnych przekonań, doświadczeń jednostkowych, pozbawiona argumentacji naukowej. Myślenie potoczne ogranicza się do poznania zjawisk otaczającego nas świata oraz ukazania związków, w jakich te zjawiska pozostają.

ZESTAW 7.
1.Opisz istotę myślenia mitycznego i religijnego.
Myślenie mitologiczne i religijne jest próbą przekroczenia myślenia potocznego. Religią określa się skomplikowaną wielorakość zjawisk. można powiedzieć, że religia jest związana z podstawą sensu ludzkiego bytowania. Elementy myślenia religijnego: uznanie istnienia sfery sacrum i profanum wiara w byty i zdarzenia supranaturalne (cuda) akceptacja kodeksu moralnego mającego sankcję boską wiedza formułowana na podstawie przeżyć religijnych uznanie form domniemanego porozumiewania się człowieka z bóstwem/bogiem koncepcja ogólnego celu świata, wyznaczonego w nim miejsca dla człowieka, określenie celów jego życia.

ZESTAW 8.
1. Omów istotę poznania filozoficznego.
Klasyczne poznanie filozoficzne winno być:
- autonomiczne, metodologicznie niezależne od innych typów wiedzy oraz posiadające odrębny przedmiot, cel i w konsekwencji metodę
- realistyczne, dotyczące rzeczywistości istniejącej niezależnie od poznania
- specjalistyczne, a zarazem całkowicie uniwersalne, czyli dotyczące wszystkiego, co realnie istnieje, ale wyłącznie w określonym aspekcie struktury ontycznej ("bytu jako bytu"), ujętej w języku analogiczno-transcendentalnym (analogia)
- racjonalne, akceptujące tezy oparte tylko na intersubiektywnie (dostępny więcej niż jednemu podmiotowi poznającemu) kontrolowanym doświadczeniu lub intelektualnej oczywistości oraz otrzymane w wyniku stosowania odpowiednich reguł metodologicznych w możliwym dla nich zakresie.
- teoretyczno-mądrościowe, wyjaśniające w świetle ostatecznych racji, oraz angażujące (poznanie tego co prawdziwe, powinno wpływać na wypełnianie obowiązków przez poznającego- koniecznościowe, dające w zasadniczych sprawach kanoniczne prawdy

ZESTAW 9.
1.Omów funkcje nauki
Funkcjami nauki są:
1) odkrywanie i opisywanie faktów, ich własności, prawidłowości i występujących między nimi zależności;
2) wyjaśnianie faktów poprzez odwoływanie się do innych faktów i prawidłowości bardziej uniwersalnych;
3) prognozowanie faktów przyszłych;
4) systematyczne opracowywanie i logiczne porządkowanie wyników poprzez formułowanie pojęć, definicji, twierdzeń, hipotez, teorii i całych systemów wyjaśniających;
5) przekazywanie wyników;
6) weryfikowanie wyników badawczych;
7) prowadzenie badań metodologicznych.

ZESTAW 10.
1.Przedstawić wzorce filozofowania
W historii filozofii utrwaliły się następujące "wzorce filozofowania":
1) klasyczny (cel: teoretyczny i praktyczny).
- wszystkie zagadnienia podporządkowane były zbadaniu ostatecznej podstawy i struktury bytu jako bytu
- filozofia pełniła funkcje praktyczne poprzez konstruowanie etyki oraz rozwiązań społeczno-politycznych
- ukształtował się również cel pragmatyczny (uczenie skutecznego działania w sprawach dla życia najważniejszych - sofiści)

2) średniowieczny - teocentryczny.
- punktem wyjścia jest pojęcie Boga i relacja do niego świata i człowieka
3) kartezjański
- podstawowym celem jest uczynić filozofię nauką ścisłą
- podstawową kategorią jest tu wątpienie (zawieszenie każdego twierdzenia, które może być cokolwiek wątpliwe)
- ostatecznym fundamentem filozofii jest zasada cogito, świadomości indywidualnej człowieka - cogitatio
- poprzez analizę treści cogitatio (treści zmysłowych, pojęciowych, emocjonalnych) można przejść do metafizyki, do pytania o naturę wszechrzeczy
- punktem wyjścia jest założenie: moja świadomość a reszta świata
- podstawowym problemem jest przejście od wypowiedzi na temat mojej świadomości do wypowiedzi o świecie zewnętrznym
4) kantowski
- filozofia ta określana jest również "przewrotem kopernikańskim"
- charakteryzuje go metoda transcendentalna i koncepcja sądów syntetycznych a priori
- w relacji podmiot-przedmiot przedmiot jest konstruowany przez podmiot
5) heglowski
- podstawą jest spekulacja metafizyczna wyjaśniająca rację istnienia różnorodności świata i kultury ludzkiej
6) pozytywistyczny
- zawiera postulat oparcia wszelkiej wiedzy na faktach doświadczalnych
- przyjmuje się w nim założenie, że nie można przejść od opisu faktów do twierdzeń metafizycznych
7) antropologiczny
- punktem wyjścia jest jednostka ludzka, jej życie indywidualne ujęte autonomicznie lub w relacji do społeczeństwa, historii, Boga
- we wzorcu tym odnaleźć można następujące stanowiska filozoficzne:* indywidualizm i amoralizm M.Stirnera,* filozofia ufnej wiary J.H.Newmana,* tragizm wewnętrznego życia S.Kierkegaarda,* związku życia wewnętrznego jednostki z historią i kulturą społeczeństwa, W.Dilthey,* nihilizm i pesymizm życia jednostkowego, A.Schopenhauer,* ujęcie życia jako faktu biologicznego, w którym pęd do pełni życia, płodności i dynamizmu bierze przewagę nad dążeniem do doskonałości, harmonii i porządku, F.Nietzsche
Cool

marksowski
- antyspekulatywistyczny,
- przyjmuje założenie, że człowiek jest istotą społeczną i praktyka pozwala wyjaśnić jego istotę
- współczesna filozofia pozostaje pod wpływem: kantyzmu, heglizmu, pozytywizmu, filozofii życia i marksizmu
- we współczesnej filozofii można odnaleźć następujące kierunki:
* neotomizm,* personalizm,* chrześcijański ewolucjonizm,* pragmatyzm,* fenomenologię, * pozytywizm logiczny,* filozofię analityczną,* egzystencjalizm,* psychoanalizę,* strukturalizm i marksizm.

ZESTAW 12.
2.Omów wizję historii Mouniera
Personalizm Mouniera był również określoną wizją historii - proces historyczny jest procesem postępowym, a to oznacza że:
1) historia ma sens;
2) ruch historii nieustannie zdąża ku lepszemu; jest on nieustannym wyzwalaniem się człowieka;
3) rozwój nauki i techniki widoczny dzisiaj, szczególnie na Zachodzie, a stamtąd rozprzestrzeniający się na cały świat, jest przełomowy dla człowieka w ruchu samowyzwalania się;
4) człowiek pełni chwalebną rolę w procesie wyzwalania się.
Taka koncepcja historii - twierdził Mounier - może być tylko bezpośrednim wytworem chrześcijaństwa, jest ona historią "integralną", ujmującą historię świecką na tle świętej perspektywy. Historia ta jest więc transcendentna i immanentna. Człowiek w życiu doczesnym "rozwija Chrystusa". Zadanie, jakie stoi przed nim, przed jego historią, jest zadaniem urzeczywistniania pewnych warunków duchowych w takim stopniu, jak urzeczywistniał warunki ekonomiczne i społeczne. To, co człowiek ma robić w historii, zostało mu nakreślone przez Chrystusa. Dlatego historia jako wytwór człowieka jest dobra, mimo że skażona "grzechem". Przekonanie to Mounier określał pojęciem "humanizmu chrześcijańskiego", który zawiera również działania człowieka świadczące o jego odwracaniu się od Boga, będące w rzeczy samej tylko przykładem ubóstwa duchowego. "Humanizm chrześcijański" realizuje się według schematu Pascala, którego cytował Mounier: "<itus et reditus. Posuwa się i zawraca, później posuwa się dalej, później dwa razy bliżej, później znacznie dalej niż kiedykolwiek przedtem>>.Ukazuje on ten postęp, posługując się obrazem zębów piły: co trzy lub cztery zęby linia wznosi się o stopień wyżej, w przerwach może się dowolnie załamywać". Człowiek, ponieważ nie zna ostatecznych celów historii nie może również przewidywać tych szczegółowych wahań jej ruchu. Postęp materialny nie jest w istocie swej "narzędziem neutralnym" historii. Człowiek może go różnie wykorzystywać, co z kolei może opóźniać lub przyspieszać postęp. Historia świecka jest wartością relatywną i dlatego w niej nie mogą się "wypełnić" wartości absolutne. Możliwe jest tylko odnoszenie do nich wartości względnych

ZESTAW 15.
1.Istota pojęcia „panta rhei” w filozofii Heraklita
Wieczna zmienność wszystkiego. Po pierwsze, podkreślił on nieustanną ruchliwość wszystkiego, co istnieje: nie ma niczego nieruchomego i nic nie trwa w stanie nieruchomości i stałości, ale wszystko się porusza, wszystko się zmienia, wszystko się przeobraża, wszystko bez najmniejszego wyjątku.Sam Heraklit dla wyrażenia tej prawdy, we fragmentach, które zyskały wielką sławę, posłużył się obrazem płynącej rzeki:
„Na tych, którzy wstępują do tej samej rzeki, napływają coraz to nowe wody”
„Do tej samej rzeki [...] nie można wejść dwa razy i nie można dwa razy dotknąć tej samej zniszczalnej substancji w tym samym stanie, gdyż wskutek gwałtowności i szybkości jej przemiany rozprasza się i znowu się łączy, zbliża się i oddala”
Sens tych wypowiedzi jest jasny: rzeka tylko pozornie jest zawsze ta sama, w rzeczywistości bowiem tworzy ją ciągle inna woda, która napływa i odpływa; nie można dwa razy wejść do tej samej wody dlatego właśnie, ponieważ kiedy wchodzi się do niej po raz drugi, napłynęła już inna woda. A ponieważ i my sami się zmieniamy, w momencie, w którym zanurzyliśmy się już w rzece, staliśmy się innymi w porównaniu z momentem, kiedy zaczęliśmy się dopiero zanurzać, tak samo, jak w tym samym czasie zmieniły się wody, które nas obmywają. Tak więc Heraklit ze swojego punktu widzenia zupełnie słusznie może powiedzieć, że wchodzimy i nie wchodzimy do rzeki. Może także powiedzieć, że jesteśmy i nie jesteśmy, ponieważ aby być tym, czym byliśmy w momencie, musimy nie być już więcej tym, czym byliśmy w momencie poprzednim, tak samo, jak żeby być w przyszłości, będziemy musieli natychmiast przestać być tym, czym jesteśmy obecnie. Odnosi się to – wg Heraklita – do każdej rzeczy bez wyjątku.
Tak więc nic nie jest, a wszystko się tylko staje. Trwałe jest jedynie stawanie się rzeczy w tym znaczeniu, że według Heraklita rzeczywistość polega właśnie na wiecznym stawaniu się.
Bez wątpienia ten właśnie aspekt nauki Heraklita zyskał największą sławę i szybko został utrwalony w formule „wszystko płynie”. Jednakże filozofia Heraklita bynajmniej nie sprowadzała się do samego tylko głoszenia powszechnej zmienności rzeczy. Jest to bowiem dla niego jak gdyby stwierdzenie stanowiące punkt wyjścia dla o wiele śmielszych i głębszych wniosków.

ZESTAW 18.
1.Wyjaśnij ontologiczną zasadę tożsamości Parmenidesa
„Byt jest a niebytu nie ma”- jeżeli możemy o czymś pomyśleć, to musi to istnieć, bo nie możemy myśleć o niczym. Parmenidowski byt nie posiada ani początku ani końca, czyli jest wieczny; jest ciągły, nieruchomy, niepodzielny. Jest stały i jest jeden, o kształcie kulistym. Parmenidesa rozważania ontologiczne były czysto rozumowe, to mu przypisuje się - jako pierwszemu – wprowadzenie metody dedukcyjnej do filozofii.

ZESTAW 27.
2. Przyczyny rozkładu państwa wg T. Hobbesa.
1) przekonanie ze rozpoznanie dobra i zła należy do poszczególnych jednostek;
2) nauczanie, że grzeszą poddani, którzy wykonują polecenia swoich władców, które wydają im się niesprawiedliwe;
3) uznanie, że zabójstwo tyrana jest dozwolone;
4) przekonanie, iż prawom państwowym podlegają również ci, którzy dzierżą władzę najwyższą;
5) pogląd, że władza najwyższa może być podzielona;
6) uznanie, że obywatele mają władzę absolutną nad rzeczami, które posiadają;
7) niedostateczne rozróżnienie między ludem a masą;
Cool

obwinianie państwa za niedostatek rzeczy niezbędnych do życia;
9) istnienie ludzi dysponujących wolnym czasem a nie piastujących stanowisk państwowych;
10) buntownicza nadzieja zwycięstwa;
11) posiadanie przez buntowników dość elokwencji a mniej mądrości;
12) istnienie partii zmierzających do reformowania państwa ale ich członkowie są skłonni do buntów.

ZESTAW 30.
1.Sokratejska metoda filozofowania
Jego sposób na filozofowanie to dialog. Celem tego filozofa, jest to, aby uczeń w samym sobie odnalazł wiedzę, o której istnienie się nie posądzał. Każdy człowiek ma w swym umyśle wiedzę wrodzoną. Metoda sokratejska składa się z:
a)elenktyki – udowodnienie rozmówcy, że nie posiada wiedzy. Metoda naprowadzania na błąd-Sokrates robił to świadomie
b)protreptyka-zachęta do zdobywania wiedzy, cnota jest wiedzą.
c)maiełtyka-sztuka położnicza, Sokrates uważał, że każdy z nas nosi w sobie wiedzę na temat dobra i zła, ale jest ona nieujawniona. Pomagał ludziom wydobyć z siebie wiedzę, którą mają, ale intuicyjnie. Sokratesa możemy porównać do rodzącej kobiety, ponieważ "rodzi myśli". Porównujemy go także do osoby pomagającej przy porodzie - pomaga innym "rodzić" myśli.

ZESTAW 33.
1.Wyjaśnij metaforę jaskini Platona
Do oświetlonej ogniskiem jaskini prowadzi szerokie wejście. W grocie siedzą odwróceni do wejścia ludzie, przykuci kajdanami tak, że nie mogą odwrócić głowy. Ścieżką obok jaskini przechodzą ludzie. Znajdujący się w jaskini ludzie widzą jedynie przesuwające się po ścianie cienie rzucane przez światło ogniska. Cienie te są dla nich jedyną rzeczywistością jaką znają, wydaje się im ona prawdziwa. Domniemana sytuacja: gdyby jednemu z ludzi z wnętrza groty udało się uciec, bałby się oślepiającego słońca, przez które zakłóceniu uległoby wszystko to, w czym do tej pory pokładali nadzieję. Nie chciałby uwierzyć, że to zewnętrzne światło jest jedyną prawdą i odrzuciłby ją. Gdyby jednak ten człowiek pomimo obaw zdecydowałby się odnaleźć prawdę, musiałby wspinać się po drabinie "wiedzy i oświecenia". dobro jest najważniejsza wartością, do której należy zmierzać wbrew obawom, lękom i wątpliwościom.

ZESTAW 34.
1,Platona nauka o duszy
Nauka o duszy składa się z funkcji: * funkcja biologiczna, tłumaczył, że dusza warunkuje życie, nie był to pogląd nowy, nowością było to, że dusza została pojęta jako niematerialna. Ten pogląd Platona przejmie tradycja chrześcijańska. * funkcja poznawcza, Łączyła się ona z odpowiedzią na pytanie skąd wiemy o istnieniu świata idei. Platon twierdził, że wiedzę o istnieniu świata idei zawdzięczamy duszy, bowiem dusza nasza kiedyś w tym świecie przebywała, ale zaciążył na niej grzech i za karę została złączona z ciałem. Kiedy dusza odkupi swoje winy będzie mogła na powrót istnieć niezależnie od ciała. motyw odkupienia win - motyw eschatologiczny Wg. Platona dusza przypomina sobie na drodze anamnezy ,pierwotny pobyt w świecie idei. anamneza - przypominanie sobie Tak więc wiedza o świecie idei była wg. Platona wiedzą wrodzoną. Taki pogląd filozoficzny, który zakłada istnienie wiedzy wrodzonej to natywizm wrodzony. Natywizm jest częścią składniową postawy racjonalistycznej. Platon był racjonalistą. * funkcja religijna Jej treścią był pogląd, że dusza ludzka jest nieśmiertelna. Pogląd przejmie tradycja chrześcijańska. Dokonał też Platon podziału duszy na 3 części: -- dusza rozumna - pierwsza część była to dusza we właściwym tego słowa znaczeniu; -- dusza impulsywna - inaczej nazywana popędliwą; -- dusza zmysłowa - pożądliwa. Platońska teoria 4 cnót: Każdej części duszy przypisał cnotę. Wg Platona do świata idei należy dusza ludzka.
Wyróżnił on trzy rodzaje duszy ludzkiej: dusza rozumna (w głowie), dusza popędliwa (w piersiach) i dusza pożądliwa (w brzuchu). Dusza rozumna dominuje nad dwiema pozostałymi. Platon przenosi teorię trójpodziału duszy na teorię państwa. Wg Platona społeczeństwo państwa doskonałego dzieli się na trzy stany, które wzajemnie się uzupełniają. Duszy rozumnej odpowiada klasa filozofów. Jest to grupa społeczna stojąca najwyżej – kasta rządząca. Filozofowie są mądrzy, czyli dobrzy (cnota mądrości). Dusza popędliwa to wojownicy. Ich zadaniem jest walka i zapewnienie bezpieczeństwa w państwie (cnota męstwa). Dusza pożądliwa to klasa pracowników, chłopów. Mają za zadanie utrzymanie i wyżywienie całego społeczeństwa (cnota wstrzemięźliwości).

ZESTAW 38.
2. F. Bacona teoria "mamideł".
Bacon Francis (1561-1626), angielski filozof, głosiciel empiryzmu i twórca indukcji eliminacyjnej, która dzieliła się na część negatywną i pozytywną (eksperyment i indukcja). W części negatywnej została przeprowadzona krytyka teorii "mamideł’, "idoli"(gr. eidolon - podobizna, zjawa), idole deformowały rzeczywistość i wiedzę. Autor rozróżnił cztery rodzaje idoli(złudzeń):
Plemienne – wynikają z osobowości i natury człowieka;
Jaskini – sądy fałszywe przypisane osobowości, zależą od kultury, wychowania, środowiska, nawyków;
Rynku – urojenia wynikające z wspólnego obcowania ludzi, niosą ze sobą dwuznaczność;
Teatru – urojenie powstałe przez złudne doktryny filozoficzne; obiektywna rzeczywistość("ile systemów filozoficznych, tyle również baśni, które ze świata zrobiły poemat i scenę teatralną").

ZESTAW 39.
1.Ontologia Arystotelesa.
Wg Arystotelesa bytem są tylko konkretne rzeczy, które stanowią samoistny byt – substancję. Substancja jest bytem czegoś albo akcydentalnym(przypadkowy, okolicznościowy), albo samoistnym. Składa się z materii i formy. Forma jest równoznaczna z pojęciem ogólnym, zaś materia wykracza poza treść pojęcia ogólnego. np. człowiek = substancja składająca się z formy-istota myśląca i materii-istota cielesna. Materia i forma są niezbędne, ale ważniejsza jest forma.

2. Gnoseologia F. Bacona.
-głosił i rozwijał empiryzm,
-opracował szczegółową metodologię poznania empirycznego, głosił iż oświadczenia przypadkowe trzeba zastąpić metodycznymi.
-uznawał wyższość eksperymentu nad obserwacją bierną.
-zmysły i rozum muszą współdziałać, ponieważ zmysły są niewystarczające.
-rozwijał teorię wnioskowania indukcyjnego uważał że trzeba rozwinąć i stosować indukcję eliminacyjną
-rozróżnił cztery rodzaje idoli (o czym było wyżej Razz

)

to tyle narazie

monia

tu jeszcze kilka ale te są opracowane tylko na podstawie internetu (bez książek):

ZESTAW 6.
2.Byt w ujęciu G. Berkeleya
Bytem są ogólne wyrazy, pojęcia, które istnieją w świadomości człowieka, są nim również postrzeżenia. To co dotyczy ciał materialnych, a więc " rozciągłość, kształt i ruchy" są to tylko idee istniejące w umyśle. A zatem rzeczy są wtedy, kiedy je postrzegamy. Argumenty uzasadniające ten pogląd: - jakości pierwotne nie występują nigdy samodzielnie, a zawsze w połączeniu z innymi np. kształt i barwa. - jakości pierwotne są względne, zależą od sposobu ich postrzegania, są więc wynikiem rozumu, a nie zmysłów, - jakości pierwotne nie są poznawane zmysłowo, lecz rozumowo.

ZESTAW 10.
2.Hume’a teoria alienacji religijnej
Wielobóstwo było pierwszą formą religii. Rozwijało się od deifikacji- ubóstwiania- sił przyrody poprzez antropomorfizm bóstw aż do deifikacji ludzi. Religię Hume oceniał z punktu widzenia wywieranego przez nią wpływu na życie społeczne oraz poszczególne jednostki. Stworzył podstawę teorii alienacji religijnej ukazując, że im bardziej niepewne są warunki egzystencji ludzkiej, tym doskonalsze atrybuty przypisuje się bóstwu, im wyżej zaś bóstwo zostanie wyniesione ponad ludzi, tym bardziej człowiek staje się istotą słabą i poniżoną.

ZESTAW 8.
2.Ontologia Hume’e
Świat jest zespołem spostrzeżeń . nic poza nim nie istnieje. Nie ma nic takiego, co określamy pojęciem" substancji". Są tylko postrzeżenia- pierwotne, zwane wrażeniami oraz pochodne, idee. Wrażenia są pierwowzorami, idea zestawieniem wrażeń wytwarzanych przez umysł. Wrażenia pozwalają poznać rzeczywistość, są sprawdzianem idei, które powstają według zasad kojarzenia 1) przez podobieństwo 2)czasowej i przestrzennej styczności 3) związku przyczynowego. Człowiek nie jest w stanie poznać obiektywnej rzeczywistości. Umysł ludzki zajmuje się tylko dwiema prawdami: ideami i faktami. Idee są oczywiste i pewne. Są niezależne od doświadczenia. Fakty dotyczą rzeczywistości, ale za to nie są oczywiste i konieczne. Stwierdzamy je bezpośrednio.

ZESTAW 9.
2.Antropologia Hume’a
Natura ludzka jest ciągle taka sama, niezmienna. Ludzie są tak dalece do siebie podobni, że historia nie może powiedzieć o człowieku nic innego, nowego, niezwykłego. Wszystkie nauki należy tworzyć na podstawie nauki o człowieku. Pierwotnym uczucie człowieka jest sympatia. Etyka- zasady etyczne powinny być praktyczne, oparte na psychologii popędów i woli. Życie moralne musi być wolne, oparte na rozumie każdego z nas, a nie na autorytecie. Człowiek zabiega o własny interes- i tak powinno być.

ZESTAW 11.
2.Omów poglądy filozoficzne Woltera
Istnieje tylko świat materialny. Cudów, objawieni boskiego, zjawisk nadprzyrodzonych nie ma. Miarą prawdy jest rozum. Rozwija się on na podstawie nabytych doświadczeń. Człowiek jest tylko istotą przyrodniczą. Koncepcja duszy jest fikcją, która powoduje, że ludzie zaprzątnięci problemami nadprzyrodzonymi nie radzą sobie z rzeczywistością. Człowiek musi odnajdywać cel życia w swoim istnieniu doczesnym: naprawiać, uporządkować istniejący świat. Zwalczając teizm, zwłaszcza chrześcijański, sam został deistą. Negował objawienie, ale godził się na uznanie racjonalnej religi. Świat przyrównał do zegara, a boga do zegarmistrza. W jego koncepcji świat ma sens tylko dlatego, że istnieje Bóg. Gdyby jego nie było należało by go wymyślić. Rozum może stwierdzić że bog istnieje ale nie może czegokolwiek orzec o jego naturze.

ZESTAW 13.
2.Stopnie poznania wg D. Diderot’a
W poznaniu natury korzystamy z 3 głównych środków: obserwacji natury, refleksji i doświadczenia. Obserwacja gromadzi fakty; refleksja je kojarzy; doświadczenie sprawdza rezultat owego kojarzenia. Obserwując materię tworzymy abstrakcyjny jej obraz. Dzięki doświadczeniom człowiek wyrabia sobie pamięć. Utrwala poszczególne wrażenia, które może odtworzyć, będąc w innej sytuacji. Posiadanie pamięci pozwala formułować prawa. Obserwacja natury była pierwszym stopniem poznania. Drugim jest refleksja, która pozwala gromadzić fakty, prawa nauki, otwierać nowe horyzonty w poznawaniu świata. Trzecim stopniem poznania było doświadczenie. W nim człowiek ma okazję weryfikować swoje myślenie i rezultaty kojarzenia. Poznanie świata ma charakter nieskończony. Zawsze jest margines tego czego nie wiemy.

ZESTAW 14.
2.Koncepcja człowieka wg D. Diderot’a
Człowiek jest istotą biologiczną, tworzącą organizm najwyżej zorganizowany. Rozwinął on etykę autonomiczną. Jej zasady wynikały z ogólnego ładu rzeczy. Ponieważ człowiek jest częścią całości to i jego postępowanie musi być zgodne z zasadą funkcjonowania tej całości.
Postawił on szereg wypowiedzi na temat religii. Jest ona tworem człowieka, jest zmienna. Jej zmienność jest proporcjonalna do zmienności warunków życia człowieka. Takie stanowisko określa się redukcjonizmem. Redukował to co naturalne. Redukcja naturalistyczna- sprowadzała się do wyjaśniania źródeł religii poprzez zjawiska przyrodnicze. Redukcja euhemerystyczna polegała na wyjaśnianiu powstawania religii poprzez redukowanie jej do zjawisk przyrodniczych. Redukcja antropologiczna- sprowadzała się do wyjaśniania teologii jako antropologii, wyjaśniała on ludzkie pochodzenie idei bóstw, ich cech i sposobów funkcjonowania